.jpg)
سنگ تراشی یا حجاری یکی از صنایع وفنون کهن ایران است . صنعت گران سنگ تراش از قدیم با تراش سنگ های کوه بعضی ابزار واشیاء واسباب خانه وسایل آیینی وزینتی می ساختند وروی انها استادان قلم زن نقش هایی می انداختند. سنگ تراشی وقلم زنی از قدیم به هم وابسته بوده و سنگ تراشان وقلم زنان با یکدیگر در پدید اوردن اشیای سنگی همکاری می کردند. مشهد یکی از شهر هایی است که هنر سنگ تراشی آن زبان زد خاص و عام است که هم اکنون کارگاههای زیادی به این امر اشتغال دارند. مهمترین مواد مصرف سنگ تراشان انواع مختلف سنگ نظیر سنگ مرمر،سنگ نسوز،سنگ سیاه،سنگ زرد،سنگ سبزو...می باشد. مصرف سنگ سیاه به علت ارزانی ونقش پذیری،زیاد بوده ،ولی سنگ سبز کرمان به علت گرانی ونیاز به صرف وقت زیاد جهت تولید محصول مصرف کمتری دارد
قلم زنی- مراحل کار طرح اندازی:اشیای سنگی را تراش داده وصیقلی کرده سپس رویه سنگ ها رارنگ روغنی سیاه می زنند .پس از خشک شدن رنگ،طرح اولیه نقش های مورد نظر رابا قلم های فلزی نوک مدادی روی سنگ درمی آورند
زمینه برداری: پس از طرح پردازی روی اشیاء،سطوح بیرونی خطوط طرح را با قلم می کنند وبر می دارند تا خطوط ونقش ها به صورت برجسته نمایان گردد . سایه زدن :پس از زمینه برداری روی نقش ها سایه می زنند وگل وبوته ها را باسایه هایی که می زنند تزیین می کنند. ابزار کار:برس رنگ کاری،قلم فلزی ساده ،قلم آجداربرای نقش کندن ،پرگار،خط کش،گونیا وتقه که نوعی چکش است. انواع نقش ها : اساتید نقش های مختلفی بر روی اشیاء سنگی می اندازند که معروف ترین آن ها عبارتند از:گل شاه عباسی،گل مرغی ،گل ریز،ترنج ،خطی،کاروان،چهره،دهان ازدری،شکارگاه،نقوش اسلیمی ونقش رورو که بیشتر در حاشیه استفاده می شود. دست ساخت های سنگی ازعمده ترین اشیاء سنگی: کاسه،بشقاب،دیگ (هرکاره)،سماورواسباب چای خوری،سینی قلیان،سرمه دان،کشکول که در مشهد ساخته وقلم زنی می شود عبارتندوغیره (2) صنایع دستی سنگی بطور کلی می توان صنایع دستی سنگی را به شاخه های زیر تقسیم کرد : تراش سنگهای قیمتی
فیروزه تراشی :
عقیق تراشی این هنر شامل کنده کاری روی عقیق یا برجسته کاری روی آن و تولید اشیاء کوچک و هنری و تزئینی از آن است . پیشینه این هنر در ایران به عهد سومر بر می گردد . روش کار در این صنعت به این شکل است که پس از برش سنگ ، آن را بوسیله چرخ تراش داده و سپس جلا می دهند و پس از آن طرح مورد نظر را روی آن بوسیله قلمهای مخصوص تراش می دهند . قلمزنی سنگ هنری است که در آن روی ظروف سنگی را با رنگ مشکی می پوشانند و سپس به کمک قلم با دقت و مهارت فوق تصور روی آن را به اشکال مورد نظر می تراشند که در نتیجه سطح رنگ آمیزی شده دست نخورده باقی مانده و حالت برجسته ای بخود می گیرد . اشیائی چون کاسه و بشقاب ، گلدان ، اسباب چایخوری ، سینی ، هاون ، چراغ خواب و ... از تولیدات قلمزنی شده سنگ مشهد می باشند . سنگ تراشی سنتی (حجاری) هنر سنگتراشی که خاستگاه اصلی آن ایران بوده است از قدمت چندین هزار ساله برخوردار است . سنگتراشان از قدیم با تراش سنگهای کوه ، بعضی از ابزار و اشیاء و اسباب خانه و تندیس و وسایل آئینی و زینتی را می ساختند . . حجاری و خراطی سنگ اولین هنر بشر، تراش سنگ بوده است. قبل از اختراع خط و با شروع غارنشینی، انسانها برای انتقام پیام و رساندن منظور خود شکلهایی روی سنگ حک میکردند و اینگونه با هم ارتباط برقرار میکردند. به مرور با اختراع خط تراش سنگ برای تهیه وسایل مورد احتیاج به کار گرفته شد. اوج هنر سنگتراشی دوره رنسانس بود که در ایتالیا و یونان پیشرفت قابل توجهی داشت تا آنجا که در یونان افرادی مانند میکلانژ و لئوناردو سهم بسزایی در رشد این هنر ایفا کردند. خراطی سنگ با رشد تکنولوژی و ورود دستگاههای تراش پیشینهای حدود 50سال را به خود اختصاص داده است. طلاکوبی و فیروزهکوبی در زمانهای قدیم ظرفهای مسی را با قلمزنی طلاکوبی میکردند و بعد یک لایه فیروزه را آغشته به چسب گیاهی مخصوص کرده و روی جاهای خالی گود شده قرار میدادند. هنر طلاکوبی به خراسان، سمرقند و افغانستان اختصاص دارد که در این میان تعداد انگشتشماری از استادان ایرانی در این زمینه فعالیت دارند. در ایران به این هنر کمتر پرداخته شده و بیشتر استادان این رشته اهل افغانستان هستند. طلاکوبی در دو سبک ایرانی و افغانی است که تفاوت میان این دو در تذهیب و مینیاتور بهکار گرفته شده در طلاکوبی ایران است. معرق سنگ بریدن، کنار هم چیدن و چسباندن سنگهای رنگارنگ لایه شده برای ایجاد طرح و نقش با ابزار برش و سایش را معرقکاری سنگ میگویند. از معرق سنگ برای تزئینات بنا مانند اندازه و کف و همچنین انواع سطوح مانند صفحه میز استفاده میشود. معرق سنگ بیشتر بر سطوح تخت و گسترده اجرا میشود. |